Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 2009

Έλλη Παππά: "Τον έζησα τον 20ό αιώνα. Με ζωή και με θάνατο"


Η Έλλη Ιωαννίδη, όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, άφησε το χνάρι της στη σύγχρονη ελληνική ιστορία, επιλέγοντας να ενταχθεί και να δράσει στην αριστερά. Ωστόσο, όπως αποδείχτηκε, η μοναδική στράτευση την οποία ακολούθησε ώς το τέλος ήταν αυτή στο χώρο των ιδεών και της φιλοσοφίας. Όχι μόνο λόγω των σπουδών της αλλά και λόγω των ιδεών και των επιλογών της μελετούσε διαρκώς την αρχαία ελληνική σκέψη και τον μαρξισμό. Τα δύο τελευταία βιβλία της, εξάλλου, τα “Μακιαβέλλι ή Μαρξ” (2005) και “Αποχαιρετώντας τον αιώνα μου” (2006) ήρθαν ως καταστάλαγμα τούτης της μελέτης και των πολιτικών της επιλογών.

Τρικυμισμένη η ζωή της Έλλης Παππά, ξεκίνησε από τη Μικρά Ασία, ξεριζώθηκε απ' εκεί μαζί με την οικογένειά της, για να φτάσει στον Πειραιά και να ζήσει όλη την αντάρα του περασμένου αιώνα, αριστερή, αγέρωχη, αποφασισμένη και επίμονη. Και να φτάσει να συναντήσει τον αιώνα μας εξίσου ανήσυχη και με οξυμμένη κριτική ματιά και σκέψη. Είδε το πρώτο φως το 1920. “Γεννήθηκα στη Σμύρνη, παραμονή της καταστροφής, πέμπτο παιδί, αθέλητο και παραπεταμένο" γράφει η ίδια αυτοβιογραφούμενη. "Η μάνα μου αρνήθηκε να με θρέψει", δήλωσε, "δεν ήμουν παιδί, ήμουν άλλο πράμα και με πέταξε. Επέζησα χάρη στη μεγαλύτερη αδελφή της μητέρας μου. Η καταστροφή έφερε την οικογένεια στον Πειραιά. Την υγεία μου την ανέλαβε η θάλασσα του Πειραιά και την αγωγή μου τα αλητάκια του Πειραιά. Όλα έδειχναν ότι η προλεταριακή μου συνείδηση ήταν εξασφαλισμένη. Τότε μπήκαν στη ζωή μου τα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας, ο Γιώργος που έγινε ασυρματιστής και, ο άγγελος της ζωής μου, η Διδώ (Σωτηρίου), που ζούσε με την πλούσια αντιδραστική θεία, αδελφή του πατέρα μας. Από τη σκληρή δουλειά του ο Γιώργος, από μια έμφυτη συνείδηση η Διδώ, από κοντά κι η μάνα μας είχαν γίνει και οι τρεις κομμουνιστές”.

Σπούδασε φιλοσοφία και νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη Γαλλική Ακαδημία της Αθήνας. Εντάχθηκε στην αριστερά από τα γυμνασιακά της ακόμα χρόνια, και στην Κατοχή προσχώρησε στο ΕΑΜ και στο ΚΚΕ. Δραστηριοποιήθηκε στον παράνομο Τύπο, συγχρωτίστηκε με διανοουμένους, συνεργάστηκε μαζί τους. “Απελευθέρωση, Δεκεμβριανά, προσπάθειες ανασυγκρότησης της αριστεράς και της δημοκρατίας, οι πρώτες εκλογές, ο ερχομός του Μπελογιάννη και του μεγάλου έρωτα” έγραφε. Το 1950 συνελήφθη με τον σύντροφό της και καταδικάστηκε κι εκείνη σε θάνατο στη δίκη Μπελογιάννη. Επειδή ήταν μωρομάνα, όμως, η ποινή της δεν εκτελέστηκε. Ο γιος της ο Νίκος ήταν τότε μόλις επτά μηνών. Δεκατρία χρόνια έμεινε στη φυλακή. Αποφυλακίστηκε από τις φυλακές του Αβέρωφ το 1963 και δούλεψε στη σύνταξη της “Δημοκρατικής Αλλαγής” μέχρι το 1967 οπότε η χούντα την εξόρισε στη Γυάρο. Η άσχημη κατάσταση της υγείας της οδήγησε στην αποφυλάκισή της, ενάμιση χρόνο μετά. Αρνήθηκε την πρόσκληση της Σοβιετικής Ένωσης να τη φιλοξενήσει με τον γιο της, λόγω της σοβιετικής εισβολής στην Τσεχοσλοβακία. Μετά την αποφυλάκισή της εργάστηκε σε εγκυκλοπαίδειες και περιοδικά και αργότερα στην εφημερίδα "Μακεδονία" μεψευδώνυμο. Στη μεταπολίτευση η επανασύνδεσή της με το ΚΚΕ δεν είχε αίσιο τέλος. "Η επανένωση της αριστεράς ξεκίνησε με καλούς οιωνούς και είχε οικτρό τέλος. Αποχώρησα από το ΚΚΕ, πράγμα που και η ηγεσία του επιθυμούσε" έγραψε.

Η Έλλη Παππά εργάστηκε στο "Έθνος", τη "Μακεδονία" και το περιοδικό "Γυναίκα" ώς το 1990, οπότε αφιερώθηκε αποκλειστικά στο συγγραφικό της έργο. Στα βιβλία της περιλαμβάνονται οι μελέτες “Ο Πλάτωνας στην Εποχή μας”, “Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς στο Κεφάλαιο του Μαρξ”, “Σπουδή στο θέμα της Ελευθερίας - Η έννοια της ελευθερίας στον προσωκρατικό υλισμό”, “Μύθος και ιδεολογία στη Ρωσική Επανάσταση - Οδοιπορικό από το ρωσικό αγροτικό λαϊκισμό στον λαϊκισμό του Στάλιν”, “Ο Λένιν χωρίς λογοκρισία και εκτός μαυσωλείου”, Κομμούνα του 1871: Επανάσταση του 21ου αιώνα;”. Έγραψε το μυθιστόρημα “Το ημερολόγιο ενός φυλακισμένου” και τα διηγήματα και ποιήματα “Δουλειά της φυλακής”, καθώς και τα “Βίος και έργα της γάτας της Σοφής”, “Σελίδες από τον τύπο της Αντίστασης” και “Νίκος Κιτσίκης - Ο επιστήμονας, ο άνθρωπος, ο πολιτικός”. Το 2006 κυκλοφόρησαν οι “Μικρογραφίες-Βιβλία από τη φυλακή” μικρά χειροποίητα βιβλιαράκια που έγραψε και βιβλιοδέτησε η ίδια κατά τη διάρκεια της φυλάκισής της για τον γιο της. Από το 2002 εμπιστεύτηκε το αρχείο της στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο.

Η Έλλη Παππά βρέθηκε στον πιο τρικυμισμένο αιώνα. “Τον έζησα τον εικοστό αιώνα. Με ζωή και με θάνατο. Πάλεψα μαζί του όσο μπορούσα. Με ζωή και με θάνατο. Στις μεγάλες του ώρες και στις ώρες των διαψεύσεων. Κι εκεί, κοντά στο τέλος του, έζησα τη μεγάλη διάψευση - που δεν έπεσε σαν ξαφνικός κεραυνός. Από χρόνια ακουγόταν η βουή που όλο πλησίαζε, μα ήταν πολλοί εκείνοι που δεν ήθελαν να την ακούσουν. Είχα την κακή τύχη να την ακούω και, το χειρότερο, να τη μεταφέρω στο χαρτί. Τίμημα, ο αποκλεισμός. Όχι όμως και η απογοήτευση. Με έσωσε η προσπάθειά μου, όσες κι αν ήταν οι αντιδράσεις, να κοιτάξω τον αιώνα μου κατάματα, χωρίς αυταπάτες, και να καταγράψω όσο μου επέτρεπαν οι δυνάμεις μου, επιλογές, πράξεις και παραλείψεις που οδηγούσαν στην καταστροφή εκείνου του μέλλοντος στο οποίο είχαμε αποθέσει τις ελπίδες μας...” γράφει αφοπλιστικά, εν είδει απολογισμού, στο τελευταίο της βιβλίο “Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου”, για να καταλήξει προσφεύγοντας στον λόγο του ποιητή “Εμείς φύγαμε. Εσείς να δούμε τώρα”.

1 σχόλιο:

  1. kalo tha einai, efoson den mas ziteitai pote i adeia na xrisimoieitai to yliko mas, na anaferete toulaxiston to onoma mas kato apo tis fotografies mas re paidia. kathara gia logous pnevmatikon dikaiomaton kai tipot'allo.
    gia to portreto tis agapimenis ellis papa, to onoma tou fotografou, einai μέρση τζιμοπούλου.
    eyxaristo....

    ΑπάντησηΔιαγραφή